استرس شغلی و راه های مقابله با آن

استرس شغلی و راه های مقابله با آن

استرس شغلی یکی از خطرات محیط کار به حساب می آید. اما علائم آن چیست و برای مقابله با آن چه راهکارهایی پیشنهاد می‌شود؟ دکتر علیرضا شکیب منش دارای بورد تخصصی طب کار و بیماری های شغلی در این مقاله به این سوالات پاسخ می‌دهند.

علت استرس شغلی چیست؟

عوامل روانی یکی از خطرات اصلی در محیط کار محسوب می شود و در بین عوامل روانی آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است . استرس یا تنش شغلی وقتی رخ  می دهد که بین نیازهای شغلی با تواناییها و قابلیتها و خواسته های فرد هماهنگی نباشد.

علاوه بر علل شغلی، علل اجتماعی، خانوادگی و شخصی نیز در میزان استرس فرد موثر است که تفکیک این علل از هم مشکل است. این مشکل پیامدها و عوارض مختلفی شامل پیامدهای روانی، فیزیکی و رفتاری دارد تا جایی که سازمان ملل متحد در سال ۱۹۹۲استرس شغلی را بیماری قرن بیستم دانست.

در محیط های کاری یک سری علل و عوامل وجود دارد که در فرد ایجاد استرس می نماید برخی ازاین استرسورها عبارتند از حجم کاری زیاد، نوبت کاری نامناسب، سرعت کاری بالا، و شرایط فیزیکی نامناسب محیط کار….

علایم استرس شغلی

 به سه گروه عمده تقسیم می شوند :

• روانی مانند مشکلات عاطفی و شناختی ،افسردگی ، اضطراب ، احساس ناکامی ، انزوا ،خستگی، نارضایتی از کار، اختلالات تمرکز و حافظه
• جسمی مانند افزایش ضربان قلب ،افزایش فشار خون، بیماریهای قلبی، ناراحتی های گوارشی ، اختلالات خواب ،سردرد، بیماریهای اسکلتی عضلانی و اختلال در سیستم ایمنی
• رفتاری مانند غیبت از کار ، سوء مصرف دارو ،الکل ،مواد مخدر

 فاکتورهای زیادی ممکن است روی آسیب پذیری فرد در برابر این مشکل تاثیر بگذارند. ساختار شخصیتی ، زندگی خانوادگی ، طبقه اجتماعی و سیستمهای حمایت اجتماعی مهمترین عوامل تاثیر گذار بر روی پاسخ به آن هستند . ویژگیهای فردی در افراد مختلف باعث میشود که آنها حساسیت پذیری متفاوتی نسبت به عوامل استرس زا داشته باشند .ساختارشخصیتی، نحوه مقابله واستقامت فرد از این جمله اند.

روشهایی برای کاهش استرس محیط کار

• آموزش و مدیریت استرس در کارکنان
• شناسایی استرسورهای محیط کار مانند: محدودیت فضای کار، بار کاری زیاد، کمبود منابع و تجهیزات ناکافی و غیر ایمن
• تدوین واجرای برنامه مقابله با آن
• (EAP(Employee Assistance Program
• OCP(Organizational Change Program)

EAP(Employee Assistance Program))

این برنامه سبب افزایش توانایی پرسنل جهت مقابله با شرایط سخت محیط کار می گردد. دراین برنامه هدف شناسایی علل استرس، اثر استرس بر سلامتی و مهارت فرد جهت کاهش استرس( به عنوان مثال: مدیریت زمان و ورزش ریلاکسیشن) می باشد.

این برنامه همچنین شرایط انجام مشاوره های فردی در مورد مشکلات کاری و شخصی کارکنان را فراهم می کند.

OCP (Organizational Change Program)

تغییر سیاستهای سازمان سبب کاهش استرس های سازمانی می شود.

این برنامه با کمک یک مشاور برای بهبود شرایط محیط کار صورت می گیرد. این روش مستقیما سبب کاهش استرس ناشی از کار می گردد. در ابتدا جنبه های پر استرس کار مشخص شده ، سپس  روشهای کاهش آن ارائه می گردد. بعضی از این روشها عبارتند از:

• متناسب بودن بار کاری با توانایی فرد و منابع موجود
• طراحی کار به نحوی که فرد فرصت استفاده از توانایی هایش را داشته باشد.
• مشخص بودن نقش و مسوولیتهای فرد
• فراهم بودن زمینه مشارکت فرد در تصمیم گیریها و فعالیتهای مرتبط با کار

ابزارهای نوین برای کاهش استرس شغلی

در دنیای پرتلاطم امروز، استرس شغلی به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها برای کارکنان و سازمان‌ها تبدیل شده است. با توجه به این مسئله، استفاده از فناوری‌ها و برنامه‌های کاربردی جدید به عنوان راهکاری برای مدیریت و کاهش فشارهای ناشی از کار روز به روز در حال گسترش است. فناوری‌های مدرن نه تنها قادر به بهبود بهره‌وری هستند، بلکه می‌توانند در کاهش استرس کارکنان نیز نقش به‌سزایی داشته باشند.

استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت زمان، برنامه‌های مدیتیشن و یادآوری‌های مبتنی بر اپلیکیشن‌ها برای وقفه‌های کوتاه و استراحت می‌تواند به کارمندان کمک کند تا بر روی سلامت روان خود تمرکز کرده و از فشار کاری بکاهند. برنامه‌هایی مانند Headspace و Calm  که امکانات مدیتیشن و آرام‌سازی را فراهم می‌کنند، به فرد کمک می‌کنند تا با استرس‌های روزمره بهتر کنار بیاید. این برنامه‌ها با ارائه تمرین‌های تنفس و مدیتیشن، استرس را به شکل مؤثری کاهش داده و به بهبود تمرکز و کاهش خستگی ذهنی کمک می‌کنند.

فناوری‌های پوشیدنی که سلامت کاربران را رصد می‌کنند نیز در مدیریت استرس نقش دارند. این دستگاه‌ها، مانند ساعت‌های هوشمند و دستبندهای تندرستی، می‌توانند نرخ ضربان قلب، کیفیت خواب و سطوح فعالیت را ردیابی کرده و به کاربران هشدار دهند که در صورت بالا رفتن نشانه‌های استرس، زمان آن رسیده است که کمی استراحت کنند یا تمرینات آرام‌سازی انجام دهند.

در نهایت، فناوری می‌تواند به عنوان یک ابزار موثر برای بهبود محیط کار و کاهش استرس شغلی عمل کند. با پیشرفت فناوری‌ها و برنامه‌های کاربردی، امکانات جدیدی برای مدیریت بهتر استرس در محیط کار فراهم می‌شود که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر سلامت و بهره‌وری کارکنان داشته باشد.

پیامدهای روان‌شناختی ناشی از فشارهای شغلی

استرس شغلی به عنوان یکی از چالش‌های اصلی در محیط‌های کاری مدرن شناخته می‌شود و تأثیرات قابل توجهی بر سلامت روانی کارکنان دارد. تشدید استرس در محیط کار می‌تواند منجر به پیامدهای روان‌شناختی جدی شود که نه تنها بر زندگی شخصی فرد بلکه بر بهره‌وری و کارآیی کلی سازمان نیز تأثیر می‌گذارد.

استرس شغلی زمانی ایجاد می‌شود که میزان تقاضاها و فشارهای کاری بیش از حد توان و منابع فرد باشد. این وضعیت می‌تواند ناشی از بار کاری بالا، مهلت‌های کاری تنگاتنگ، تعارض در نقش‌ها، ناامنی شغلی یا فقدان حمایت از سوی همکاران و مدیران باشد. وقتی که کارکنان احساس می‌کنند نمی‌توانند به تقاضاهای کاری خود پاسخگو باشند، سطوح استرس افزایش می‌یابد و ممکن است منجر به اختلالات روانی نظیر اضطراب و افسردگی شود.

یکی از پیامدهای روان‌شناختی شایع ناشی از استرس شغلی، اضطراب است. این حالت می‌تواند همراه با علائمی چون دلشوره، تپش قلب، تعریق و احساس تنش مداوم باشد. اضطراب ناشی از کار می‌تواند بر تمرکز فرد تأثیر بگذارد و این موضوع به نوبه خود باعث کاهش کیفیت کار و افزایش احتمال خطا می‌شود.

افسردگی نیز یکی دیگر از عوارض جدی استرس شغلی است که می‌تواند به دلیل فشارهای مداوم و حس عدم کفایت شغلی به وجود آید. کارکنانی که از افسردگی رنج می‌برند، ممکن است دچار کاهش انگیزه، احساس ناامیدی و کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره شوند. این حالت می‌تواند تأثیر منفی بر حضور آن‌ها در محل کار و نیز بر تعاملات شغلی آن‌ها داشته باشد.

از دیگر پیامدهای استرس شغلی می‌توان به اختلال در خواب و خستگی مزمن اشاره کرد. کیفیت خواب نامناسب و کم‌خوابی می‌تواند به دلیل نگرانی‌های مداوم و تنش‌های ذهنی ناشی از کار ایجاد شود.

 

 

برای مقابله با استرس شغلی، افراد و سازمان‌ها باید به طور فعال در جستجوی راهکارها و استراتژی‌هایی باشند که به کاهش تنش‌های کاری کمک کنند. در این راستا، مراکزی مانند مرکز طب کار سام پارس می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند. این مراکز با ارائه خدمات تخصصی مانند ارزیابی‌های شغلی، مشاوره‌های روانشناختی و برنامه‌های آموزشی برای مدیریت استرس، به کارکنان کمک می‌کنند تا با فشارهای مرتبط با کار به شیوه‌ای سالم‌تر مواجه شوند.