ارگونومی
ارگونومی علم مطالعه تناسب کار با فرداست. زمانی که عدم تناسب بین نیازهای فیزیکی یک شغل و ظرفیت فیزیکی فرد وجود دارد، احتمال بروز بیماریهای اسکلتی- عضلانی ناشی از کار انتظار می رود. ارگونومی با طراحی ابزار و و ظایف کاری بر اساس ظرفیت و توانایی فرد سبب تعدیل محیط کار و فعالیتهای کاری جهت پیشگیری از آسیب ها می شود. مراکز بهداشتی- درمانی و مکانهای ارائه خدمات پرستاری به عنوان محیط هایی قلمداد می شوند که استرسورهای ارگونومیک در این محیط ها وجود دارند و یکی از اهداف معاینات طب کار بررسی سلامتی شاغلین از نظر مشکلات ایجاد شده برای سلامتی آنان می باشد.
اکثر بیماران این مراکز بویژه بیمارستانها جهت انجام فعالیتهای روزمره خود (پوشیدن لباس،حمام کردن،تغذیه و …) وابسته به کارکنان این مراکز هستند. هر کدام از این فعالیتها می توانند سبب آسیب کارکنان و در نتیجه افزایش هزینه، غیبت از کار، کمبود نیرو و … شوند.
برنامه جامع برای ایجاد محیط کار ایمن از نظر ارگونومی
جهت فراهم کردن محیط کاری ایمن و سالم برای کارکنان نیاز به یک برنامه جامع است که اجزاء آن شامل موارد زیر می باشد.
- مشارکت کارفرما/کارکنان
- آنالیز محیط کار
- آنالیز و ثبت حوادث
- کنترل و پیشگیری عوامل خطر
- مدیریت خدمات پزشکی
- آموزش
مشارکت کارفرما/کارکنان
کارفرما باید در راستای اصول ارگونومی محیط کار و جهت کاهش یا حذف عوامل خطر یک کمیته با یک برنامه مکتوب که شامل موارد زیر باشد تشکیل دهد:
- آموزش مداوم پرسنل در پیشگیری از آسیب
- روشهای حمل و بلند کردن
- مراحل گزارش علایم و نشانه های اولیه کمردرد و سایر آسیبهای عضلانی-اسکلتی
مشارکت کارکنان
- برنامه پیشنهادی شامل گزارش و شکایات کارکنان از محیط های کاری غیر ایمن
- گزارش سریع علایم و نشانها و آسیبها
- آنالیز محیط کار
در راستای برقراری اصول ارگونومی در محیط کار و جهت مشخص کردن عوامل خطر موجود در محیط کار و پیدا کردن راه حل مناسب، ارزیابی وظایف محوله از نظر مدت، فرکانس، شدت مواجهه به استرسورهای ارگونومیک مانند نیرو، تکرارو وضعیتهای نامناسب، ارتعاش، استرس تماسی صورت می گیرد. این آنالیز از طریق مشاهده مستقیم محیط کاری، مصاحبه با کارکنان و غربالگری دوره ای انجام می شود.
- آنالیز و ثبت حوادث: برای مشخص کردن الگوی آسیبها در طول زمان، مشخص کردن عوامل خطر و کنترل آنها کمک کننده است.
- کنترل و پیشگیری عوامل خطر: شامل به کارگیری کنترل اجرایی و مهندسی می باشد.
- کنترل اجرایی: به کارگیری پرسنل کافی، ارزیابی نیازهای بیمار و…
- کنترل مهندسی:کمک به ایزوله کردن یا حذف عوامل خطر از طریق انتخاب، آموزش و نحوه استفاده از ابزار کمکی مناسب
خدمات پزشکی
این خدمات باید توسط فردی که در زمینه پیشگیری از اختلالات عضلانی-اسکلتی آموزش دیده است در قالب یک برنامه با اجزاء زیر ارائه شود:
- گزارش بیماری و حوادث
- تشخیص سریع و درمان اختلالات عضلانی-اسکلتی
- محدودیت کاری(وظیفه سبک یا عدم بلند کردن و … )در طی دوره بهبودی
- بررسی سیستماتیک پرسنل آسیب دیده جهت بازگشت به کار
آموزش ارگونومی
- آموزش اصول ارگونومی مرتبط با محیط کار باید به صورت مداوم و به روز باشد.
- در قالب پرسش و پاسخ باشد.
- به عوامل خطر، علل و علایم آسیبهای عضلانی-اسکلتی بپردازد.
- قابلیت مشخص کردن استرسورهای ارگونومیک و روشهای کنترل مانند کنترل مهندسی و اجرایی را داشته باشد.
- نحوه تشخیص علایم و نشانهای مشکلات عضلانی-اسکلتی و مراحل گزارش آنها را ارائه کند.
- دستورالعمل بلند کردن برای کارکنان مراکز بهداشتی-درمانی
- عدم بلند کردن بیمار در صورت عدم تعادل وی
- بلند کردن بار نزدیک به بدن
- عدم بلند کردن به تنهایی، بویژه در مواردی که بیمار افتاده است (استفاده از نیروی کمکی یا وسیله مکانیکی)
- محدود کردن فرکانس بلند کردن به ازای فرد در روز
- عدم بلند کردن هنگام چرخش کمر
- آموزش در مورد زمان ونحوه استفاده از وسایل کمکی مکانیکی
برنامه جابجایی بیمار
بر اساس گزارشات ارائه شده سالیانه حدود 200،000 مورد آسیب ناشی از کار در پرسنل پرستاری و مراکز بهداشتی- درمانی رخ می دهد. بیش از نیمی از این موارد نیاز به غیبت از کار پیدا می کنند و میزان غرامت حدود 1 بیلیون دلار در سال تخمین زده شده است.
در بحث ارگونومی استرسورهای ارگونومیک در جریان جابجایی بیماران شامل موارد زیر می باشد:
- جابجایی در وضعیت نامناسب
- جابجایی با اعمال نیروی زیاد
- جابجایی مکرر (بیش از بیست بار در طی شیفت)
- بلند کردن اجسام سنگین
- بلند کردن بار به تنهایی
- بلند کردن بیماری که تعادل ندارد.
- بلند کردن بیماری که قادر به تحمل وزنش نیست.(پاراپلژیک)
- انجام کار فراتر از توانایی فیزیکی فرد
- فاصله زیاد جابجایی بیمار
- آموزش ناکافی پرسنل در زمینه مکانیک بدن و تکنیکهای بلند کردن (به طول کلی اصول ارگونومی در محیط کار)
وضعیت های غیر ارگونومیک و نامناسب
منظور وضعیت هایی است که فرد درحالیکه کمر در وضعیت چرخش یا فلکشن و هیپراکستانسیون باشد، اقدام به جابجایی بیمار کند. این وضعیتهای نامناسب شامل:
- چرخش هنگام بلند کردن
- خم شدن بیش از حد در زمان بلندکردن
- خم شدن به طرفین
- فلکشن یا هیپراکستانسیون کمر
- وضعیتهای نامناسب ثابت (قرار گرفتن بازو در وضعیت ابداکشن به مدت چند دقیقه) سبب خستگی عضلانی و تاندونها و درد مفاصل می گردد.
- وضعیتهای نامناسبی که بیش از یک ساعت به صورت دائم و یا چندین ساعت در طی شیفت کار طول بکشد.
به منظور اجتناب از وضعیتهای نامناسب حین بلند کردن یا جابجایی بیمار اقدامات زیر توصیه می گردد:
- آموزش کارکنان در مورد تکنیک بلند کردن بار به صورت ایمن
- استفاده از وسایل کمکی در صورت امکان
- بلند کردن با کمک همکاران
مرکز طب کار سلامت سام پارس آماده ارائه خدمات طب کار به کلیه سازمان ها، ارگان ها و مراکز درمانی مثل بیمارستان ها و… می باشد. در صورت نیاز به راهنمایی های بیشتر با تلفن های مرکز تخصصی طب کار سلامت سام پارس تماس حاصل فرمایید.
