عوامل زیان آور ارگونومیک در محیط کار
عوامل زیان آور ارگونومیک جنبه هایی از یک شغل یا وظیفه هستند که استرس بیومکانیکی را بر کارگر تحمیل می کنند. لازم است یاد بگیرید که عوامل خطر ارگونومیک مرتبط با کار خود را کنترل کنید. شناخت عوامل خطر و رعایت اصول اولیه ارگونومی اولین دفاع در برابر آسیب احتمالی و کاهش بهره وری است. یکی از کلیدهای ایجاد ارگونومی موثر در کار این است که اطمینان حاصل شود که فضای کاری و موقعیت مورد نیاز با قابلیت های فیزیکی کارکنان مطابقت دارد. هنگامی که خواسته های شغلی شروع به به خطر انداختن توانایی فیزیکی می کند و استرس و فشار را بر بدن وارد می کند، میزان اختلالات اسکلتی عضلانی یا MSDs افزایش می یابد.
انواع عوامل زیان آور ارگونومیک
فعالیت های شغلی که شامل هر یک از عوامل خطر ارگونومیک زیر است ممکن است در افزایش خطر فشار و آسیب نقش داشته باشد یا منجر به افزایش آن شود.
وضعیت بدن یکی از عوامل زیان آور ارگونومیک
حفظ وضعیت بدنی مناسب در طول روز برای جلوگیری از اختلالات اسکلتی عضلانی یا MSDs ضروری است. بدن باید به درستی متعادل باشد و مفاصل باید هنگام ایستادن یا نشستن در یک راستا باشند. این باعث کاهش استرس وارده به عضلات، مفاصل و تاندون ها می شود. نمونه هایی از وضعیت بدنی خوب عبارتند از صاف نگه داشتن پشت، مچ دست و دست در یک راستا با بازو، و اجتناب از چرخاندن تنه. تجهیزات ارگونومیک مانند یدک کش برقی، بالابرهای قابل تنظیم ارتفاع و بالابرهای خلاء و مغناطیسی می توانند به حفظ وضعیت مناسب کمک کنند.
وظایف بسیار تکراری
هنگامی که یک کار نیاز به حرکت های تکراری دارد، استفاده بیش از حد از همان عضلات می تواند منجر به آسیب شود. هنگامی که کارهای تکراری که یکی از عوامل زیان آور ارگونومیک است با سایر عوامل خطر همراه شوند، خطر ابتلا به اختلالات اسکلتی عضلانی یا MSDs می تواند حتی بیشتر شود.
وقتی کارگران در موقعیت‌هایی قرار می‌گیرند که باعث وضعیت نامناسب می‌شوند ویا در معرض اعمال فشاری قرار می‌گیرند، آسیب دیدگی شایع‌تر است. قرار دادن تجهیزات ارگونومیک در محل برای از بین بردن این عوامل خطر کمک خواهد کرد. کارکنان همچنین باید ایستگاه های کاری را تغییر دهند و ایستگاه های خود را به گونه ای تنظیم کنند که از نظر ارگونومی مناسب باشند. همچنین، مدیران مشاغل و کارشناسان بهداشت حرفه‌ای هر مرکز باید به کارکنان مجموعه آموزش دهند که چگونه وظایف خود را از نظر ارگونومی ایمن ترین شکل ممکن انجام دهند.
عدم توجه به منطقه قدرت
انجام کارهایی که نیاز به بلند کردن وسایل سنگین یا ناخوشایند دارند نیز یکی از عوامل زیان آور ارگونومیکی است. انجام این کارها می‌توانند منجر به اختلالات اسکلتی عضلانی یا MSDs شوند، به خصوص زمانی که تجهیزات یا روش‌های ارگونومیک مناسب در جای خود قرار نگرفته باشند. هنگامی که به بلند کردن دستی نیاز است، کارگران باید اقلامی را در “منطقه قدرت” حمل کنند. این قسمتی از بدن درست زیر سینه و بالای ناف شماست. انجام این کار به کارگران این امکان را می دهد که کمر صاف و بازوهای خود را به درستی قرار دهند.
قرار گرفتن دست ها و بازوها هنگام حمل اشیاء نیز باید در ناحیه قدرت قرار گیرد که به آن منطقه دست دادن نیز می گویند. ساعد باید مستقیماً از بالای لگن به بیرون کشیده شود. هنگامی که وظایف زیر یا بالاتر از منطقه قدرت انجام می شود، نیاز به خم شدن یا رسیدن به آن دارد. این حرکات، به ویژه زمانی که به طور مکرر انجام شوند، می توانند منجر به آسیب شوند.
دما و روشنایی
وقتی محل کار خیلی گرم یا خیلی سرد است، طیف وسیعی از اثرات منفی روی بدن رخ می دهد. دما با بازخورد حسی تداخل دارد. گرمای بیش از حد باعث خستگی و سرما می تواند دست ها را بی حس کند. در نتیجه، یک کارگر می تواند میزان نیرو و قدرت مورد نیاز برای انجام وظایف را اشتباه قضاوت کند. این می تواند منجر به فشار بیش از حد و ضربه به عضلات، مفاصل، تاندون ها و استخوان ها شود.
نورپردازی نامناسب نیز یکی از عوامل زیان آور ارگونومیک است. نور کم می تواند منجر به سردرد، خستگی و خستگی چشم شود. این عوامل نه تنها سلامتی را تحت تأثیر قرار می دهند، بلکه می توانند منجر به حوادث خطرناکی نیز شوند. نور زیاد می تواند باعث استرس و سردرد ناشی از خیرگی شود.
مشکلات نور شامل نور ناکافی، توزیع نامناسب نور، چشمک زدن یا سوسو زدن مداوم، تابش خیره کننده از نورهای روشن و کنتراست شدید است. برای عوامل زیان آور ارگونومیک ناشی از نور می‌توان به صورت مستقیم با کارمندان صبحت نمود و مشکلات ناشی از نور نامناسب را بررسی کرد. همچنین می‌توان سطوح روشنایی را اندازه گیری و با سطوح توصیه شده مقایسه نمود.
عوامل زیان آور ارگونومیک در برخی مشاغل
پرستاران و مراقبین کودک: خم شدن، بلند کردن، هل دادن و کشیدن عوامل زيان آور ارگونوميکی برای مراقبین کودک هستند. حالت‌های نامناسب بدنی در زمان جمع کردن اسباب‌بازی ها و نیز بلند کردن کودکان نیز جزو این عوامل است. همچنین تعویض پوشک در حالت ایستاده و در آغوش گرفتن و بلند کردن کودک از کارهایی است که پرستاران کودک در طول شیفت کاری خود به صورت مکرر انجام می‌دهند.
کارمندان: وضعیت نامناسب در یک ایستگاه کاری باعث بروز دردهای اسکلتی-عضلانی و بیماری‌های مربوطه خواهد شد. استفاده مکرر از کیبورد و موس و استاندارد نبودن این تجهیزات نیز باعث بروز مشکلاتی خواهد شد. انجام چند کار در رایانه با وضعیت‌های بدنی نامناسب، و نور نامناسب از عوامل زیان آور ارگونومیکی در ایستگاه کاری کارمندان و پشت میز نشینان است.
شاغلین در رستوران‌ها: انجام حرکات تکراری با وضعیت بدنی نامناسب یکی از عوامل زيان آور ارگونوميکی در این مشاغل است. ایستادن طولانی، خم شدن مکرر، بلند کردن اجسام و کارهای مشابه در طولانی مدت باعث بروز مشکلات اسکلتی-عضلانی برای این افراد خواهد شد.
شاغلین مراکز درمانی: بلند کردن بیماران، کشیدن و هل دادن برانکادر و ویلچر در مشاغلی مانند بیماربران و کمک بهیاران از عوامل زيان آور ارگونوميکی به حساب می‌آید. ایستادن‌های طولانی، خم شدن و حرکات تکراری نیز از عوامل خطر تهدید کننده سلامتی پرستاران است. استفاده از تجهیزات سنگین، اعمال فشار مکرر، ایستادن طولانی و حرکات تکراری از عوامل زیان آور برای مشاغلی مانند فیزیوتراپیست‌ها است.
کارگران: بلند کردن اجسام سنگین و قرار گرفتن بدن در حالات نامناسب و حرکات تکراری از عوامل زیان آور ارگونومیکی برای این دسته افراد است.
اصول کلی ارگونومی در طراحی ایستگاه کاری مشاغل مختلف
فضاي کاري محدویت حرکتی براي کارگر ایجاد نکند .
وسایل مکانیکی یا وسایل و ابزار کار در دسترس کارگر باشد.
ارتفاع سطح کار قابل تنظیم باشد.
سطح کار از نظر زاویه و جهت قابل تنظیم باشد .
کف ایستگاه کار مسطح و فاقد موانع باشد .
تهیه زیرپایی مناسب براي کارکنانی که مجبور به ایستادن طولانی باشند .
ایستگاه کار به گونه اي طراحی گردد تا خمش و وضعیتهاي غیر طبیعی، خم شدگی یا پیچیدگی در ناحیه مچ دست و فعالیت در بالاي سطح شانه ها را حذف یا کاهش دهد.
صندلی ها یا چهارپایه ها کاملا متناسب با وظیفه و قابل تنظیم باشند . تمامی فعالیت
هدف از شناسایی عوامل زیان آور ارگونومیک
به طور خلاصه، ایجاد یک محل کار که از نظر ارگونومی ایمن و راحت باشد با شناسایی عوامل زیان آور ارگونومیک شروع می شود. با حذف عوامل زیان آور ارگونومیک از محیط کار می‌توان از صدماتی که می تواند منجر به مشکلات سلامت کارکنان درازمدت و همچنین هزینه های زیادی برای کسب و کار شود، جلوگیری نمود.
رعایت اصول ارگونومی، شناسایی عوامل زیان آور ارگونومیک در محیط کار و طراحی ایستگاه‌های کاری به صورت استاندارد باعث کاهش میزان اختلالات اسکلتی عضلانی یا MSDs و سایر مشکلات جسمی ناشی از کار در شاغلین و افزایش بهره‌وری آنان خواهد شد.
