ویتامین D را بهتر بشناسیم
ویتامین D یک ریز مغزی ضروری و محلول در چربی میباشد که ویتامین آفتاب هورمونی استروئیدی نامیده میشود. ویتامین دی به جذب کلسیم و فسفر از روده کمک میکند و موجب بکارگیری این مواد در ساختمان استخوان ها و دندان ها میشود.
نقش آن در حفظ سیستم اسکلتی و رشد در سنین کودکی غیر قابل انکار است و از آن جا که در دوره نوجوانی فرد به حداکثر رشد قدی و حداکثر توده استحوانی می رسد حفظ سطح مناسب ویتامین D در این مرحله از زندگی حائز اهمیت میباشد.
این ویتامین در تعدیل کلسیم و فسفر و متابولیسم مواد معدنی استخوان و هم چنین تاثیر بر تکثیر و تمایز سلولی، عملکرد ماهیچه ای، ایمنی و خون سازی موثر میباشد.از نظر فیزیولوژیکی دو فرم فعال ویتامین D وجود دارد که عبارتند از D2 و D3. ویتامین D2 به وسیله گیاهان ساخته میشود، در حالی که ویتامین D3 تحت تاثیر اشعه ماورابنفش در زیر پوست ساخته میشود و از لحاظ اثر بخشی ویتامین D3 سه بار قوی تر از D2 می باشد.
چه افرادی در خطر کمبود ویتامین D هستند؟
- افراد دارای پوست تیره به ویژه کودکان سیاه پوست
- افراد شب کار که روزها استراحت می کنند
- کسانی که طوری لباس می پوشند که بیشتر سطح بدنشان پوشیده می شود و مانع جذب نور خورشید می شود
- عوارض کمبود ویتامین دی
کمبود ویتامین D می تواند منجر به اختلال در عملکرد استخوان سازی، عملکرد دفاع گلبول های سفید و نرمی استخوان در بزرگسالان،راشیتیسم در کودکان، انحنای پاها، پوکی استخوان به ویژه در زمان سالمندی و در دوران بلوغ باعث توقف رشد میشود.
کمبود آن افزایش خطر ابتلا به بیماری های خود ایمن همچنین MS ، دیابت نوع یک، بیماری های قلبی عروقی،آرتریت روماتوئید، پرفشاری خون و برخی سرطان ها میگردد. در نوزادان و شیرخواران کمبود ویتامین Dباعث رشد کم و تاخیر در رشد، تحریک پذیری، بی حالی و تشنج میشود.
نقش کمبود آن در ابتلا به کووید-19
کمبود ویتامین D یک مشکل جهانی می باشد و در ایران بخش زیادی از جمعیت به ویژه زنان به علت نوع پوشش با کمبود ویتامین دی روبرو هستند.خطر کمبود ویتامینD در فصول سرد سال به ویژه در مناطقی که میزان تابش نور خورشید کمتر می باشد، افزایش می یابد.
عفونت های تنفسی ویروسی همانند آنفلوانزا در بیشتر نقاط جهان در فصل سرد سال که میزان تولید ویتامین دی در بدن کم است بسیار شایع تر می باشد. با توجه به تحقیقاتی که در زمینه ای بیماری کرونا انجام شده، نشان میدهد که افرادی که دارای سطح سرمی ویتامین D کافی هستند با شدت و آسیب کمتری بیماری کووید -19 را تجربه کرده اند و میزان مرگ و میر در این افراد پایین بوده است.
ویتامین D به علت اثرات تقویت کنندگی و تنظیم کنندگی بر روی سیستم ایمنی ،آن را به عنوان عامل غیر تهاجمی موثر در مقابله با بیماری های عفونی از جمله کروناویروس در نظر گرفته می شود.بنابرین در شرایط همه گیری کروناویروس استفاده از مکمل های دارویی دارای ویتامین دی توصیه میگردد.
درمان کمبود این ویتامین
بهتر است سطح ویتامین D ما بین 30 تا 50 باشد. در موارد کمبود ویتامین از قرص ویتامین D 5000 واحد به مدت 2 ماه هر هفته یک عدد باید استفاده شود.
مسمومیت با ویتامین D
به علت اینکه ویتامین D محلول در چربی می باشد و مقدار مازاد نیاز آن به راحتی از بدن دفع نمیشود بنابرین مقادیر بیشتر از 100 نانوگرم بر میلی لیتر برای بدن سمی در نظر گرفته میشود و باعث ایجاد مسمومیت میشود و علائمی از قبیل: کاهش اشتها، افزایش خستگی، استفراغ، اسهال، خستگی، خواب آلودگی، رسوب نمک های کلسیم در رگ های خونی و بافت کلیه دارد..
منابع حاوی آن
بیشترین مقدار ویتامین D در داخل بدن در اثر تابش اشعه ماوراءبنفش نورخورشید به پوست تشکیل میشود، اگر میزان تابش نورخورشید و زاویه تابش آن مناسب باشد،10 تا 15 دقیقه قرار گرفتن در معرض نورخورشید به مدت چند بار در هفته میتواند تمام ویتامین D موردنیاز بدن تامین گردد.
مواد غذایی حاوی آن عبارتند از:
- ماهی چرب
- تن ماهی
- روغن کبد ماهی
- زرده تخم مرغ
- آب پرتقال
- غلات صبحانه
- محصولات لبنی از جمله شیر
مرکز تخصصی طب کار سلامت سام پارس آماده ارائه خدمات طب کار به سازمان ها، ارگان ها و مراکز درمانی می باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص معاینات طب کار با ما تماس بگیرید.
زهرا غلامی کارشناس بهداشت حرفه ای مرکز تخصصی طب کار سلامت سام پارس
